Dat heeft de geschiedenis wel geleerd. Joodse slachtoffers van de holocaust kwamen er pas in de douche achter dat er geen water uit de kraan kwam, het ging hun voorstellingsvermogen te boven dat er wat anders zou gebeuren. Het was natuurlijk volstrekte waanzin , maar zo efficiënt en doelbewust opgezet dat het bijna weer normaal leek. Langzaam werd de bevolking voorbereid op de ‘Endlösung’ van de joden. Stapje voor stapje werden ze uit het dagelijks leven verwijdert, zodat er, toen de transporten eenmaal begonnen, geen opstand kwam. Rustig konden de joden vanuit de stadsschouwburg op de trein worden gezet op weg naar Westerbork, geen haan die ernaar kraaide. De Nederlandse politie werkte er volledig aan mee, weigeraars waren zeldzaam.
Het kritisch denkvermogen van de mens is dus begrensd. We zijn meesters in het beoordelen en veroordelen van anderen maar zodra het over onszelf gaat zijn we niet in staat eerlijk te zijn. Of het nu gaat over de omstandigheden waarin we leven of een dodelijke ziekte, de realiteit onder ogen zien is lastig. Liever kijken we weg en zoeken een schuldige. Iets of iemand die we verantwoordelijk kunnen houden voor alle ellende. En dat proces is op dit moment weer aan de gang.
